Ne yapmayacağına karar vermek, ne yapacağına karar vermek kadar önemlidir.
S. Jobs
Hayatta hemen her gün doğru ya da yanlış büyük ya da küçük, etkisi bakımından önemli sonuçlarıyla karşılaştığımız pek çok tercihte bulunuruz. Bu tercihler her zaman birbiri ardında seyreder ve her bir sonucun bir başka şeyin nedeni olduğu gibi her bir tercih bir başka tercihe zemin oluşturur. Bizler her tercihle aslında bundan sonraki pek çok tercihimizi de etkilemiş olmaktayız. Bu yüzden tercihte bulunmak başka diğer tercihlerimizi de etkilemesi bakımından çok önemlidir. Peki bir tercihi doğru kılan şey nedir? Bir tercihte bulunurken 5N 1K ne işimize yarar, nasıl kullanılır?
Ünlü düşünür Aristoteles bundan yaklaşık iki bin beş yüzyıl önce tercihi ’’ kendi elimizde olan şeylerin enine boyuna akılla düşünülmüş arzusu’’ olarak tanımlarken bir tercihin doğru olabilmesi için nasıl olması gerektiğini de bu tanımla söylemiştir: özgür, akıllıca, arzulanmış, düşünülmüş.
Öncelikle sıkça birbirine karıştırılan tercihle seçimi birbirinden ayırmak gerekir. Tercih, seçimden farklıdır. Bir şeyi seçmenin kendine has zorunluluğu vardır. Siz mevcut durum içerisinde o ya da bu birini işaret etmek zorundasınızdır. Seçim bu yanıyla zaman zaman özgür bir davranış değildir fakat tercih öyle değildir, zorunluluktan doğmaz isteğe bağlıdır, doğrudan özgür bir aklın sonucu olarak verilen bir kararı temsil eder. Bunun dışında biz tercih etmeden önce isteriz. İstemek ise amaçla ilgili bir şeydir, tercih ise araçla ilgilidir. Örneğin iyi bir doktor olmak isteriz, bizi iyi bir doktor yapacak üniversiteyi ve tıp bölümünü tercih ederiz. Bu yüzden doğru bir tercih yapabilmek için ne istediğimizi bilmek amacımızı belirlememiz açısından büyük önem taşımaktadır.
Doğru bir tercih, uyumlu bir eşleşme demektir. Uyum, doğru meslekle doğru kişinin eşleşmesi anlamına gelir. Peki ya istediğimiz meslekle ne kadar uyumlu olduğumuzu nasıl bilebiliriz? Aslına bakılırsa bunun cevabı hem çok kolay hem de çok zordur. Çünkü doğru bir tercihte bulunabilmek için bir meslekle ne kadar uyuma sahip olduğunuzu anlayabilmek için kendinizi ne kadar tanıdığınız söz konusudur. Doğru bir tercih tıpkı legoların eşleştirilmesinde olduğu gibi meslekle kişinin birbirini tamamlamasıyla mümkündür. Gençlerimiz açısından düşünecek olursak tercih edecekleri bölümlerin kendilerine ne kadar uyumlu olduklarını anlayabilmeleri için mesleğin çalışma şartları, sosyal yönü, çalışma ortamı, kazancı, çalışma saatleri, çalışılan kişi sayısı, çalışırken ağırlıkla hangi yönün ne işlevle kullanıldığı gibi başlıca özellikleri kendileri ve mesleklerin özellikleri açısından eşleştirmeyi denemek gereklidir. Bu eşleştirme de mesleğin özellikleri ile öğrencinin kişilik özellikleri, mental yapısı ve çalışma şekilleri ortaklık gösteriyorsa yapılacak tercih doğru sonuçlar verir. Örneğin; ofis ortamında, belirli saatlerde, konuşmaya dayalı, insanlarla çalışarak, analiz yaparak, beden gücü kullanmadan çalışmak isteyen birinin psikoloji seçmesi psikoloji mesleğinin bu özelliklerden oluşan bir meslek olması sebebiyle doğru bir seçim olacaktır. Öte yandan bu özelliklerde çalışmak isteyen birinin makine mühendisliğini seçmesi pek çok yönden daha düşük uyum oranı yaratacağı için doğru bir seçim olmayacaktır.
Doğru bir tercihin uyuma, başarılı bir eşleşmeye bağlı olduğunu, bu eşleşmeyi de sağlayabilmek için önce kendimizi sonra da meslekleri tanımamızın gerekli olduğunu söylediğimiz gibi şimdi de bunun nasıl mümkün olduğuna bakalım…
Bir tercihi doğru kılan şey tercihin bileşenlerinin eksiksiz tanımlanmış olmalarıdır. Bu bakımdan bir şeyi tanımlamada güçlü sonuçlar veren 5N 1K yöntemi pek çok alanda olduğu gibi doğru tercihte de işe yarar bir yöntemdir. 5N 1K ilk olarak gazetecik terimi olarak haberin ögelerini oluşturan "ne? ne zaman? nerede? nasıl? neden? kim?" sorularına yanıt veren bir yöntem olarak kullanılmış fakat günümüzde eğitim bilimlerinde yaygın bir biçimde bir olayı, durumu en geniş anlamda şeyleri tanımlamakta kullanılmaktadır.
Bir tercihte bulunurken 5N 1K ne işimize yarar?
Bir tercihte bulunurken 5N 1K bölümü, mesleği tanımamızı sağlar. Tanınan bir meslek ilgi alanımıza giriyorsa artık tercih listesinde yerini alabilir. Bu bakımdan 5N 1 K tercihin olmazsa olmazıdır. Seçilecek bölümün ne olduğu, nasıl bir eğitimi olduğu, ne kadar süreli eğitim verdiği, nerede verildiği, bölümün neden kurulduğu, kurulma amacı ve en önemlisi tercihte bulunacak olanın kim olduğu doğru bir seçim için bu altı sorunun yanıtlanması bakımından önemlidir.
Tercih sürecinde uygulayabileceğiniz bir 5N 1K
Ne istiyorum( Ne bölüm: Meslek )
Ne zaman( Ne kadar zamanlı: 2 yıllık/ 4 yıllık/ 6 yıllık/ Akademisyenlik )
Nerede ( Yurtiçi/ Yurtdışı, Şehiriçi/ Şehirdışı, Devlet/ Vakıf, Hangi Kampüs )
Nasıl( Türü: Örgün-İ.Ö, Açık Ö., Uzaktan Ö., - Dili: İngilizce, Fransızca, Almanca, Türkçe )
Neden( Bu bölümü seçme nedeni, : gelecek beklentisi, hayali, amacı )
( Bölümün kurulma misyonu/vizyonu: eğitim tarzı, eğitim modeli, ekolü )
Kim ( Tercihte bulunacak kişinin kimliği: kişilik özellikleri, kişisel yönelimi, tercih ettiği öğrenme-çalışma saat ve ortamları, ilgileri, yetenekleri, vb…)
Barış ABİ
Lise Rehberlik Böl. Okul PDR Öğr.
Tema Bahçeşehir Koleji
Comments